Waarom benzine ’ongelood’ wordt genoemd

We zijn ons ervan bewust dat we hier stuiten op een genadeloze kloof tussen twee generaties. Sommigen, waarschijnlijk zij die in de jaren tachtig of eerder zijn geboren, petsen op hun voorhoofd en zeggen: wat een onzin, dit hoef je toch niet uit te leggen? Anderen, jonger dan deze groep, zullen juist zeggen: tjonge, dat heb ik me nou altijd afgevraagd. We weten dit omdat het hier op de redactie precies zo ging. De reden dat er bij benzine aan de pomp zo prominent ‘ongelood’ staat vermeld, is dan ook niet vanzelfsprekend. Niet als je niet hebt meegemaakt dat het spul ooit ‘gelood’ was.

Waarom zou iemand in vredesnaam het giftige metaal lood aan benzine toevoegen? Om dit te snappen, moeten we even een technisch tripje terug in de tijd maken. In het begin van de vorige eeuw werden brandstofmotoren steeds krachtiger. Bij verhoging van de compressie bleek dat het brandstofmengsel te vroeg ontbrandde. Om dit te voorkomen en zo het vermogen van auto’s verder op te kunnen schroeven, voegde men lood aan de benzine toe (tetraethyllood, om precies te zijn). Bijkomend voordeel was dat kwetsbare materialen in het inlaattraject, die het schrale brandstofmengsel aantastte, hierdoor werden gesmeerd en beschermd.

De switch naar ongelood

Toen in de jaren zeventig in de VS een oplossing werd gezocht voor de ernstige luchtvervuiling, rustte men auto’s verplicht uit met katalysatoren. Deze wonderlijke dingen vol edelmetalen werden in het uitlaattraject aangebracht, waardoor de uitgestoten gassen een stuk minder schadelijk waren. Eén probleempje: als je ‘normale’ benzine tankte, vernielde het lood je dure katalysator.

Voor deze auto’s, uitgerust met onder meer geharde klepzittingen zodat hun motoren het aankonden, kwam er daarom brandstof met het kenmerk ‘ongelood’ beschikbaar. Bescherming van de katalysator is ook de reden voor de waarschuwende tekst ‘unleaded fuel only’. Deze kom je bij veel oudere auto’s tegen bij de benzinemeter of achter het tankklepje.

Ongelode benzine in Nederland

Gedurende de jaren tachtig kon je de katalysator op veel auto’s in Europa optioneel bestellen. Pas sinds 1992 is de techniek in Nederland verplicht voor alle nieuwe auto’s. Tot die tijd, en ook daarna nog, kon je bij de pomp dus kiezen voor gelode of ongelode benzine. De gelode variant verdween bij tankstations naarmate auto’s met katalysatoren gemeengoed werden. Rij je tegenwoordig een klassieke auto zonder katalysator, dan kun je ongelood tanken en een flesje loodvervanger toevoegen om je motor heel te houden.

Gelode benzine is nog wel beschikbaar voor niet-straatgebruik, en in sommige andere landen zelfs nog vrijuit. Maar de aanduiding ‘ongelood’ bij benzinepompen in West-Europa is inmiddels eigenlijk overbodig. Zie het als een overblijfsel uit (gelukkig) lang vervlogen tijden, toen de lucht nog wazig en de regen nog zuur was.