Plasan Sandcat

Het antwoord op de vraag hoe alles er in de toekomst uit zal gaan zien, bevindt zich midden in de Israëlische woestijn, een stukje ten zuidoosten van Gaza en een flink eind ten zuiden van Tel Aviv, in een desolaat en door de zon geblakerd gebied dat misschien een stukje van de Negev-woestijn is, maar misschien ook niet. Ik weet het niet zeker. Het heeft dezelfde okerkleur als de rotsen eromheen, zodat de geometrische patronen bijna helemaal wegvallen tegen de achtergrond van het landschap. Vanochtend was ik getuige van de zonsopgang boven de Jordaanse woestijn en het zuidelijke, zilte puntje van de Dode Zee: het licht ontplofte als het ware aan de horizon en wierp scherp afgetekende schaduwen over de ramen. Hij heeft een groot luik in het dak, een dusdanig sterke bepantsering dat ie bestand is tegen zo’n beetje alles behalve een granaat­raket, en vuistdik glas. Z’n naam luidt Plasan SandCat – en waarschijnlijk is het niet helemaal wat je had verwacht.

Wat is de Plasan Sandcat dan?

Maar toen ik een maand of zes geleden op Twitter een gesprekje met iemand begon, had ik niet verwacht dat ik op een dag in zijn gepantserde voertuig zou rijden over een weg door de woestijn die in de zevende eeuw voor Christus werd gebruikt om wierook en mirre te vervoeren van Petra naar de haven van Gaza, en onderweg zou praten over hoe nieuwe materialen de wereld zouden gaan veranderen. Daar zitten we dan, rondrijdend in een negen ton wegende MRAP ATV (mine-resistant, ambush protected, all-terrain vehicle), terwijl we babbelen over de mogelijke toepassingen van koolstofnanobuizen en aramide composieten. Het landschap om ons heen ziet er net zo uit als de plaatjes in geïllustreerde bijbels.

Nir Kahn

Ik moet eerst nog wat uitleggen. De man over wie ik het heb, is Nir Kahn, hoofd design van het bedrijf Plasan. En het voertuig is een SandCat, een klein tactisch pantservoertuig dat wordt gebruikt voor diverse militaire en andere operaties in meer dan vijftien landen op vijf continenten. Waarbij klein een relatief begrip is, aangezien de Cat toch nog boven zo’n beetje alles uittorent (ook al omdat er geen andere vrachtwagens te bekennen zijn) – met z’n hoogte van 2,31 meter behoort ie tot het lichtere rijdende militaire materieel. Ik ben hier omdat Nir een onverbeterlijke innovator is, en de Plasan SandCat een voorproefje geeft hoe in de toekomst de theorie en de praktijk van zo’n beetje de gehele auto-industrie zou kunnen zijn. Dat klinkt misschien hoogdravend, maar bij de productie van gepantserde voertuigen is gewicht van cruciaal belang – hoe lichter, hoe wendbaarder, en hoe beter beschermd je bent. Ook de kosten zijn belangrijk, want overheidsdiensten kijken in de regel op iedere cent. Daardoor is men zeer gespitst op de allernieuwste materialen en steeds op zoek naar nieuwe technologieën, met daarbij voortdurend oog voor de kosten – exact zoals autofabri­kanten. De Amerikaanse tak van Plasan levert al onderdelen van koolstofvezel aan enkele grote automerken in de VS: ze vervaardigen de koolstofvezel aero-kits voor de Viper ACR en de optionele koolstofvezelonderdelen voor de Corvette Z06.

‘Deze woestijn ziet er precies uit als de plaatjes in een geïllustreerde bijbel’

Terwijl het bedrijf ietwat futuristisch ogende auto’s en trucks fabriceert, moet het er ook voor zorgen dat deze doen wat ze moeten doen. En dat betekent testen. Eindeloos veel echte tests en onvoorstelbaar ingewikkelde nabootsingen met ontploffingen en geschut om ervoor te zorgen dat wat in theorie kogelvrij is, dat in de praktijk ook is. En hoe ziet een explosie er op de computer uit? Een plotselinge intense klap. Een botsing, eigenlijk. Wat ertoe heeft geleid dat dit bedrijf inmiddels een heleboel kennis bezit van nieuwe materialen, over een enorme hoeveelheid gegevens beschikt wat betreft de gevolgen van extreme botsingen en de expertise heeft om bepaalde dingen tegen zo laag mogelijke kosten te fabriceren.

Je begrijpt waar dat toe kan leiden.

Wat dacht je van een speciaal ontworpen monocoque van koolstofcomposiet voor een productieauto die net zo goedkoop is als alles wat er nu in productie is, maar dan veel sterker en lichter? Wat dacht je van een sportauto die alle voordelen heeft van een McLaren/Porsche 918/Lamborghini met koolstofvezelstructuur, maar tegen een veel lagere prijs? Met zuinigheid en prestaties moet natuurlijk rekening worden gehouden, maar sterker en goedkoper is altijd in het voordeel van ons, de consumenten. En de nieuwste technieken zijn altijd afkomstig van voertuigen als de Plasan SandCat. Goed, de Plasan SandCat is dus het resultaat van nogal prozaïsche uitgangspunten, om uiteenlopende redenen die met kosten, betrouwbaarheid en de levering van onderdelen te maken hebben. De basis van de SandCat is een Ford F-550 Dually, maar daarvan zijn voor de Plasan-metamorfose alleen maar het dashboard en de bijbehorende bedrading, de chassisbalken, de ophanging, de V8-dieselmotor en de automatische zesversnellingsbak gebruikt. De zes wielen zijn vervangen door vier enorme 19,5 inch terreinvelgen met beadlocks en run-flat-banden, en het koetswerk maakt plaats voor een innovatieve – en nog aardig stijlvolle – composietbepantsering in de vorm van een bouwpakket. Ja, dat lees je goed: een bouwpakket. Net als een Ikea-kast. Plasan noemt het een ‘kitted hull’ en het werkt ongeveer zoals je zou verwachten: neem een Ford F-550 en vervang de carrosserie door een van de vele mogelijke uitvoeringen, bijvoorbeeld voor het transport van manschappen of goederen, als lanceerinrichting of commandocentrum. Omdat de panelen relatief onafhankelijk van elkaar zijn, kun je de modules naar behoefte aanpassen, of op maat gemaakte onderdelen bestellen. Heb je een SandCat nodig voor politiewerk en wil je dus een minder agressief uiterlijk? Dan levert Plasan wielkasten met een vriendelijkere, rondere vorm. Wil je een op het dak gemonteerd machinegeweer hebben, of zwaardere bepantsering? Het kan bij Plasan.

Wat voor bepantsering heeft de Plasan Sandcat?

Het exemplaar waarin ik zit, heeft een STANAG II composiet bepantsering (militaire bepantsering is er in verschillende gradaties en ondergaat tests die een beetje lijken op Euro NCAP, behalve dan dat ze wat explosiever zijn) – lagen van diverse materialen zoals Kevlar, aramide, ballistische keramiek en staal, die allemaal op elkaar worden geschroefd om beschermende multilagen te vormen die sterker zijn dan gewone staalplaten. Alles wordt daardoor relatief licht voor de mate van bescherming die het biedt – soms wel 30 of 40 procent lichter dan al het andere dat werd toegepast om dezelfde mate van bescherming te bewerkstelligen. Traditionele pantservoertuigen zijn in wezen zware, versterkte stalen dozen die zijn gelast op een zwaar onderstel – als een deel van de doos kapot gaat, betekent dat eigenlijk zijn einde – maar de Plasan SandCat is modulair: als één deel wordt beschadigd of vernietigd, kun je ‘m uit elkaar schroeven en met eenvoudig gereedschap en nieuw plaatwerk weer opbouwen. Praktisch. Hij weegt nog altijd bijna 9.000 kilo, dus als je er ergens in de middle of nowhere mee langs een hoge klif rijdt, staat het zweet in je handen. Met ‘m rondscheuren in de woestijn vergt de nodige concentratie, maar met de standaard vierwielaandrijving en een beetje vaart is dit een indrukwekkende en relatief felle truck. Het zicht is verbazingwekkend goed, ondanks de vreemd gevormde ramen, die nodig zijn omdat gepantserd glas zwaarder is dan ondoorzichtige pantserplaten, dus hoe minder je ervan gebruikt, hoe beter. Daarom is er bij de Plasan SandCat alleen maar glas toegepast op de plekken waar je ook echt naar buiten tuurt, in plaats van bijvoorbeeld ter hoogte van je ellebogen, waar je echt zelden kijkt. Erg slim allemaal. Dit is een geschikte plek om erachter te komen of het allemaal ook werkt. Als Israël een speer is tussen Egypte en Jordanië in, met de punt bij Eilat aan de golf van Akaba, dan bevind ik me op dit moment ergens halverwege aan de zijkant van de speerpunt, ten westen van de plaats Idan.

Waarop kan je de Plasan Sandcat gaan testen?

Idan is een soort prehistorische geologie­spekkoek. Heet, veel zand en zo op het oog kale, glooiende heuvels die afdalen naar diepe kliffen en droge rivierbeddingen, waar de tand des tijds en geleidelijke erosie hun sporen hebben achtergelaten. De Plasan SandCat werkt zich over grote stenen, neemt droge rivierbeddingen, ploegt door het mulle zand. Hij heeft altijd voldoende vermogen en koppel tot z’n beschikking en het feit dat het voertuig eigenlijk belachelijk makkelijk te besturen is, op een gewone weg uiterst comfortabel rijdt en in het algemeen heel inschikkelijk is, is prettig als je in het ding op patrouille moet en er dus misschien urenlang in opgesloten zit. Hij is bepaald geen terreinracer, niet echt een brok dynamiek, maar hij kan veel meer dan je zou denken, en hij lijkt te genieten van het gooi- en smijtwerk. Wat je één keer in je leven meegemaakt moet hebben, is een beetje overstuur in een gepantserd voertuig. Dat heeft echt de nodige verrassingen in petto. Net zoals de woestijn zelf. Je denkt dat er helemaal niets is, maar het krioelt er. We gaan een bocht om en als een kogel van bont schiet er een haas uit de grond om een goed heenkomen te zoeken. Overal zie je vogels. Aan de voet van een hoge klif zien we een kudde geiten naderbij komen, die vervolgens omhoogklautert via de verborgen treetjes die alleen hun speciale gespleten hoefjes weten te vinden. Niets – het voertuig noch de woestijn – is wat het lijkt.

Civiele techniek

‘De composietbepantsering is een bouwpakket. Ja, dat lees je goed: een bouwpakket. Zoals een Ikea-kast’

De SandCat mag dan geweldig zijn, en berekend op zijn taak, het is Nir die de sleutel is tot het toepassen van de militaire techniek voor toekomstige civiele doeleinden. Want Nir Kahn is niet bepaald een echte militair. Hij is een menselijke katalysator. Nir, die afstudeerde aan Coventry University’s School of Automotive & Transport in Engeland, wilde auto-ontwerper worden, maar hij wilde ook in zijn vaderland Israël blijven wonen, dat niet echt kan bogen op een auto-industrie. Zo ging hij gepantserde auto’s voor Plasan ontwerpen, maar doordat hij niet dacht als een militair, waren zijn ontwerpen een beetje cooler dan gebruikelijk. Legers staan er niet om bekend dat ze veel waarde hechten aan het uiterlijk van dingen; ze moeten functioneren. Dus besloot hij dat een product van Plasan er niet uit hoefde te zien alsof het was ontworpen aan de hand van een treurige combinatie van kantoor-denken en simpele doelmatigheid – zolang alles maar deed wat het moest doen. Daarom ziet de Plasan SandCat eruit als een kruising tussen een pantservoertuig en het vervoermiddel van Judge Dredd. Geïnspireerd door wigvormige supercars uit de jaren zeventig, zoals Bertone’s Stratos Zero, begon Nir gepantserde auto’s een uiterlijk te geven dat echt ontworpen was, in plaats van alleen maar in elkaar geschroefd. Het bedrijf waar hij voor werkte, Plasan, begon zelfs serieus te werken aan het concept van een voertuig dat helemaal vanaf de basis kon worden samengesteld. In plaats van steeds maar nieuw plaatwerk vast te lassen op een al bestaand ontwerp, ontwikkelde Plasan geïntegreerde lichtgewicht systemen: zwevende vloeren die klappen absorberen, stoelen die gebaseerd zijn op die uit helikopters en bepantsering met versterkte punten om de inzittenden te beschermen tegen de meest voorkomende aanvallen. Er wordt gebruikgemaakt van avantgardistische en dure materiaalsoorten, maar er wordt altijd op de kosten gelet – want het heeft geen zin om een voertuig te maken dat zo duur is dat niemand het koopt. Het gaat uiteindelijk om het absorberen en wegleiden van energie, om het maken van een veilig, effectief voertuig. Het is een extreme uitvoering van wat iedere autofabrikant ter wereld probeert te maken. Als je dat combineert met de ideeën van Plasan over materiaaltoepassingen, nieuwe, supersnelle cold-curing van koolstofvezel en een algeheel productie-ethos, dan zullen het auto’s als de Plasan SandCat zijn die voor de echt revolutionaire veranderingen gaan zorgen in de auto-industrie. Een enorme, gespierde en gepantserde auto gebaseerd op de Ford F-550, gemaakt in een land dat geen noemenswaardige auto-industrie kent, zal de auto zijn die de wereld gaat veranderen.

Motor
6.700 cc
V8 turbo
300 pk @ 2.800 tpm
895 Nm @ 1.600 tpm
Aandrijving
vier wielen
6v automaat
Prestaties
0-100 km/u n.b.
top n.b.
Verbruik (gemiddeld)
ca. 22 l/100 km
CO2-uitstoot n.b.
Afmetingen
5.029 x 2.159 x 2.311 mm (l x b x h)
2.946 mm (wielbasis)
8.845 kg
120 l (diesel)
bagageruimte n.b.
Prijs
n.b.