Met de Mazda CX-5 door Siberië

Bij TopGear zijn we altijd wel in voor een avontuurtje. Dus toen ons werd gevraagd of we in een standaard Mazda CX-5 over het grootste zoetwatermeer ter wereld wilden rijden, zeiden we direct ja. Maar of dat nou verstandig was…

Zeker als we horen wat de instructies zijn

‘Elk jaar verdwijnen er zo’n drie mensen onder het ijs’, zegt Igor, een kalende veertiger met een buikje, die klinkt als Borat wanneer hij Engels praat en consequent een skibril draagt. En dat terwijl er, zover het oog reikt, niemand op ski’s te zien is. ‘We vinden ze vrijwel nooit terug. Vorig jaar nog verdween een hooggeplaatste ambtenaar. Nou ja, hij had ook schulden en ging vreemd, dus wellicht is ie gewoon met z’n vriendin ergens anders gaan wonen.’ Igor lacht hardop om zijn anekdote. ‘Daarnaast zijn hier ook continu aardbevingen die je aan de oppervlakte niet echt merkt, maar die onder water flinke schokken veroorzaken. Waardoor het ijs plotseling stevig in beweging kan komen, scheurt, kruit en zwak wordt. Gelukkig is het een meter dik, dus het kan wel tegen een stootje.’ Weer moet Igor lachen. ‘Hoe dan ook, het kan nogal gevaarlijk zijn, dus ga niet lopen ­kloten, maar volg mijn instructies precies op.’ Nu kijkt Igor vrij serieus.

‘Siberië is een locatie die niet erg hoog op ons vakantielijstje staat, want koud’

Heb jij een idee waar het grootste zoetwatermeer van de wereld zich bevindt? Wij wisten het niet, maar internet bood uitkomst: het ligt in Siberië. Zuid-Siberië om precies te zijn, recht boven Mongolië. Nou is Siberië een locatie die niet erg hoog op ons vakantielijstje staat, want koud, heel koud, ijskoud. Maar kou is precies wat je nodig hebt om over een meer te rijden: als het maar hard genoeg vriest, is het ijs dik genoeg om een auto te kunnen dragen.

Het is niet onze eerste keer

We deden het vaker, over ijs rijden. Voornamelijk in Scandinavië, waar genoeg meertjes en plassen zijn die in de winter tot ijsvlaktes verworden, waarna je er lekker op kunt driften. Maar die zijn relatief klein en vriezen gemakkelijk dicht. Het grootste zoetwatermeer ter wereld, het Baikalmeer, heeft de oppervlakte van België, pakweg 31.500 vierkante kilometer, en dan langgerekt: 640 kilometer lang, maximaal 80 kilometer breed. En het is nogal diep: ruim anderhalve kilometer op sommige plekken. 300 rivieren komen in het Baikalmeer uit, slechts één rivier vormt de uitgang van al dat water.

Het is niet alleen het grootste zoetwatermeer, maar ook het oudste. Naar schatting zo’n 25 miljoen jaar oud. Het bevat pakweg 20 procent van al het zoetwater op aarde. Het lijkt op een grote scheur tussen een paar gebergten die is volgelopen met water. Het groeit nog steeds in oppervlakte. Door de werking van de aarde neemt de breedte jaarlijks met twee centimeter toe. ­Overigens behoeft de titel ‘grootste zoetwatermeer ter wereld’ enige nuance. het is het grootste als het gaat om de inhoud, niet qua oppervlakte. Dat is Lake Superior, op de grens van Canada en de Verenigde Staten. Dat je het even weet.

Is het niet enorm gevaarlijk?

Het is de bedoeling dat wij een oversteek van 40 kilometer gaan maken, van Listvyanka naar Tankhoy, in de laatste week dat het gezien de weers­omstandigheden mogelijk is. Want de dooi is inmiddels ingetreden. De verwachting is dat we over dat stukje zo’n zeven uur zullen doen. We overwegen even om te gaan lopen. ‘De omstandigheden zijn uitdagend, want er ligt veel sneeuw op het ijs, waardoor je de conditie van het ijs niet altijd goed kunt zien’, zegt Igor. ‘Door de werking van het ijs, en aardbevingen eronder, zijn er scheuren die soms 30 kilometer lang zijn. Hierdoor ontstaan ijsschotsen met tussenliggende spleten tot wel drie meter, die weer dichtvriezen. Meestal. En soms duwen die ijsschotsen elkaar omhoog waardoor een soort kartelrand ontstaat. Daar kun je hard overheen rijden, maar dan valt je auto wel uit elkaar. En dan heb je nog zeehonden die op vaste plekken naar boven komen om adem te halen, daar zitten gaten van een meter. Maar die hebben we goed in beeld. In je auto ligt een walkietalkie, luister goed naar de aanwijzingen die ik tijdens het rijden geef. Het belangrijkste: houd te allen tijde minstens 25 meter afstand tussen jouw auto en de andere auto’s. Dan is het risico op natte sokken het kleinst.’ Igor lacht weer hardop en wandelt naar zijn 6×6-voertuig, dat is uitgerust met zulke grote ballonbanden dat het schijnt te kunnen drijven.

Onze auto is een standaard Mazda CX-5

De CX-5 is de flink populaire SUV in het middensegment van de markt. Eigenlijk hebben de auto’s maar twee aanpassingen ten opzichte van de versies die we in Nederland en België kennen. In de eerste plaats hebben ze spijkerbanden, wat handig schijnt te zijn als je op ijs rijdt. Ze zijn van het type met ‘nopjes’ die op vrij grote afstand van elkaar op de band zijn aangebracht. Daarnaast hebben de auto’s Russische kentekenplaten, waardoor we niet elke 300 meter door lokale agenten langs de kant worden gezet. Dat schijnen ze bij toeristen vaak te doen, om het ­karige inkomen als diender wat aan te vullen.

Aan de andere kant horen we ook verhalen dat je als buitenlander het best kunt doen alsof je de plaatselijke bromsnor niet begrijpt. Die zal zijn pogingen om een boete te innen wegens iets als ‘door je voorruit kijken’ of ‘aan je neus krabben’ dan vrij vlot staken. Weer andere verhalen melden dat de politie dat allemaal al lang weet en toeristen daarom gewoon laat doorrijden om zich te concen­treren op lokale ‘wetsovertreders’. Feit is dat we geen van de verhalen ­kunnen checken; we worden precies nul keer staande gehouden.

Gelukkig heeft hij vierwielaandrijving

Eind vorig jaar friste Mazda de CX-5 wat op. Wel moet je een kenner zijn om te zien wat ze veranderden. De a-stijl is 3,5 centimeter verschoven, de isolatie is verbeterd. De Mazda CX-5 kreeg wat andere snorharen op z’n neus, een elek­trische achterklep en zulks meer. Daarnaast is z’n weggedrag geoptimaliseerd en aangescherpt, schijnt. Op de vrij belabberde Siberische wegen en ijsschotsen, met spikes op de banden, rijdt de Mazda CX-5 meer als een Eend met een fles goedkope wodka in z’n mik. We vinden het tamelijk vermakelijk. Maar we zijn hier niet om z’n weggedrag te testen. Dat deden we al eerder onder ­normale omstandigheden en daarover waren we uiterst tevreden. We zijn hier om onder bijzondere omstandigheden te bezien hoe Mazda’s vierwielaan­drijving functioneert.

‘We mogen geen gordel om; dan spring je sneller uit de auto als je koppie-onder dreigt te gaan’

Mazda’s vierwielaandrijving, waarvoor ze geheel in lijn met alle andere fabrikanten een eigen fantasieloze naam hebben verzonnen – i-Activ AWD, liefst volledig in hoofdletters uitgeschreeuwd – is geheel door henzelf ontwikkeld. Het barst van de sensoren die als een soort KGB-agent alles in de gaten houden.

Er wordt alsmaar gecontroleerd

Zo’n 200 keer per seconde wordt onder andere bekeken wat de conditie van het wegdek is. Maar ook de stand van het gaspedaal, de remdruk, stuuruitslag en de mate van bekrachtiging, de tractie per wiel, de rijsnelheid, de omwentelingssnelheid per wiel en eh, nou ja, of de motor ook loopt worden in de gaten gehouden. De controle-unit van het systeem rekent vliegensvlug door wat de auto aan het doen is. Het trekt daaruit conclusies en past van alles aan indien nodig. Is er niets aan de hand, dan wordt het vermogen naar de voorwielen gestuurd zodat je zo min mogelijk brandstof verbruikt. Klinkt goed. Nu maar eens zien of het ook onder Siberische omstandigheden een beetje werkt. Bij Siberië denk je aan permanente kou, een verbanningsoord voor Russische criminelen (of mensen die domweg niet zo goed met de autoriteiten overweg kunnen) en ondoordringbare leegtes. Maar Siberië is nogal groot: 77 procent van Rusland is Siberië, en Siberië maakt 10 procent van het totale landoppervlak op aarde uit – waardoor je het niet zomaar als koud en leeg kunt duiden. Hoewel er temperaturen van -70 graden zijn gemeten, kan het evengoed vrij zonnig zijn, met een graadje of 38 Celsius. De gemiddelde ­temperatuur is een halve graad boven nul, en in het gebied waar wij zijn, is het wat minder extreem. Vorige week, begin maart, was het nog -20. Nu – de winter loopt ook hier ten einde – is het 3 graden boven nul, onbewolkt en schijnt de zon loodrecht op onze knar. Ideale werkomstandigheden, maar weinig Siberisch.

Je bent de koning te rijk in de Mazda CX-5

De omgeving ziet er trouwens wel Siberisch uit. De bergen, de uitgestrekte lappen land en bossen verpozen allemaal onder een maagdelijk witte sneeuwlaag, wat de prachtige vergezichten soms een gevoel van oneindigheid geeft. In de dorpen en steden is dat idyllische geheel niet aanwezig. Op een enkele kale boom na is elke vorm van beplanting verstopt onder een laag door vuiligheid bruingrijs uitgeslagen sneeuw. Alleen hoofdstraten hebben asfalt, de kleinere straten zijn veranderd in ijsmodderpoelen. Hou je van autowassen, dan kun je hier elke dag je lol op. Alle auto’s die we zien, zijn goor. En waar je in Moskou struikelt over S-klasses en Lambo’s, vind je op het Russische platteland ofwel goedkope Japanse troep, ofwel voertuigen van Russische makelij die tientallen jaren oud lijken en vaak niet geheel compleet meer zijn. Je voelt je hier al snel tsaar in een gloednieuwe, gewassen Mazda CX-5.

‘RODE AUTO ACHTERAAN! Onthou wat we gezegd hebben, 25 METER!’, blèrt Pjotr door de walkietalkie. (Eerlijk gezegd weten we niet of hij wel echt Pjotr heet, maar voor het Russische karakter van dit verhaal klinkt het wel aardig. Igor heet waarschijnlijk trouwens ook geen Igor.) Onze Mazda CX-5 is toevallig rood, we reden als laatste het ijs op en degene vóór ons is voor de eerste de beste sneeuwbult op z’n remmen gaan staan, waarna onze auto langzaam maar trefzeker richting diens achterbumper gleed om op een meter afstand tot stilstand te komen. Conclusie: je remweg op ijs is, ondanks de spikes, lang. We houden onze adem in en luisteren door het open raam of we ijs horen kraken. En rijden voorzichtig achteruit tot we op een meter of 50 van onze voorligger staan. Voor de zekerheid.

Waar zit het gevaar op dit meer?

Dat het echt menens is met het risico op een nat pak (of een wisse verdrinkingsdood) blijkt uit het feit dat we geen gordel om mogen en de automa­tische deurvergrendeling moeten uitzetten. ‘Dan kun je er direct uit springen als je dreigt het water in te gaan’, zegt Igor. Door het ijs zakken is eigenlijk niet mogelijk. De dikte is op de meeste plekken meer dan 50 centimeter, op sommige plekken zelf meer dan een meter. Zolang je uit de buurt van wakken en zeehonden blijft, zak je er niet doorheen. Het gevaar zit ’m meer in open scheuren die door opgewaaide poedersneeuw onzichtbaar zijn geworden, maar nog meer in kleinere ijsschotsen die her en der ontstaan zijn. Als je daar eenmaal op terecht komt, slaat die schots door het gewicht van de auto om, met auto en al, en kom je in ijskoud water terecht. Met een beetje ongeluk beland je onder het ijs, ondersteboven in je auto.

Waar bestaat de stoet uit?

Voorop rijdt Igor met z’n dikkebandengeval en vergezeld door een ‘official’ en een dokter. Die wordt gevolgd door een CX-9 van de organisatie. Daarachter rijden de twaalf CX-5’jes. Daar weer achter Pjotr en een official in een CX-9. Om de hele kolonne zwermt een sneeuwscooter die het geheel kan overzien en in direct contact staat met de voorste en achterste auto. En al dat spul rijdt op 25 meter afstand van elkaar; het spreidt de druk op het ijs en als er een in gaat, gaat een ander niet per se mee.

De opdracht luidt dat we exact het spoor ­volgen van de auto voor ons. We mogen absoluut geen ander spoor kiezen. Aangezien we geenszins worden aangetrokken door het idee ondersteboven in het ijskoude water te belanden, houden we ons netjes aan de instructies. We wennen langzaam aan de 25 meter afstand. De rest van de groep ook, en op sommige stukken tikken we de 80 km/u aan. Op besneeuwd ijs. Met hier en daar wat bescheiden driftjes.

We hobbelen tevreden door in onze auto

De Mazda CX-5 geeft geen krimp. Soms knallen we over een sneeuwbult en klapt de vering tegen z’n bumpstops. Hier en daar ploeteren we door een dikke, soppige sneeuwlaag. Mazda’s vierwielaandrijfsysteem loodst ons er moeiteloos doorheen. Naarmate de tijd vordert, maken we ons minder druk over een ongewenste zwempartij. Ook omdat we zien dat Igor de route, een aaneen­rijging van zigzaggende sporen, zeer goed heeft voorbereid. Halverwege het traject, we zijn inmiddels in het midden van het meer aangekomen, stopt Igor en roept: ‘Leeft iedereen nog? Mooi. Dan gaan we even een wak maken om te zien hoe dik het ijs hier is.’ Igor tovert een kettingzaag uit z’n Tonka en valt het ijs aan zoals een hongerige beer op een prooi duikt. De spetters vliegen om z’n oren – zou ie daarom die maffe skibril dragen? – en na tien minuten zagen, hakken en bikken trekt hij een keurig uitgezaagd blok massief ijs omhoog. We schatten het op 80 centimeter hoog; dik genoeg om een roedel Mazda’s te houden. Enkele reisgenoten menen hun mannelijkheid te moeten onderstrepen door hun hoofd in het ontstane gat te steken. Heldhaftig, dat zeker, totdat we een dag later een groepje Nederlandse dames tegenkomen die kilometers verderop een bivak bij het meer hielden, voor hun plezier, en erin gezwommen bleken te hebben. We vinden het niet minder dan heroïsch.

‘Op een enkel verbogen onderbumpertje na haalt elke CX-5 ongeschonden de eindstreep’

We hebben het gelukkig gehaald

Na zo’n 6 uur, 47 minuten en 14 seconden komen we bij de overkant aan. Hier en daar zijn lokale bewoners met auto’s op het ijs in de weer – al dan niet duwend – en we verruilen de uitgestrekte witte vlakte voor gaar asfalt en ­bruine sneeuw. Niemand verdronk. Op een enkel verbogen onderbumpertje na haalt elke Mazda CX-5 ongeschonden de eindstreep. Achteraf bezien was het een makkie, maar gek genoeg voelen we ons toch opgelucht als we levend en wel op een kruk van de hotelbar neerploffen. Een wodka graag. Zonder ijs.